Osmanlı'nın sonunu getiren adam

Bir padişahı tahtından eden ve Osmanlı gibi bir Cihan İmparatorluğu'nu tarihe gömen uygulamaların bir numaralı mimarı Talat Paşa'dır.

* Osmanlı'nın sonunu getiren adam -

Çeşitli vesilelerle Talat Paşa ve arkadaşlarının mel'anetlerini anlatmaya çalıştığımız sayfamızda bugün de onların başka bir icraatının sonucunu göstermeye çalıştık. Dışında kalmamız mümkünken bir oldu-bittiyle dahil olduğumuz Birinci Dünya Savaşı sonrasında ülkemiz düşman çizmeleri altında çiğnetilmiştir. Sebeplerini bir başka yazımızda anlatacağımız Mondros Mütarekesi'nin özellikle maddelerini okurken bugünkü gelişmeleri de gözönünde bulundurmanızı tavsiye ederiz.


Birinci Dünya Savaşı'na girişimizin simgesi: Goeben (Yavuz)

Alman Donanması'nda 1911'de Hamburg tersanelerinde yapılan Moltke sınıfı iki gemiden biri olan SMS Goeben ağır kruvazörü (Yavuz), 1912'de Alman Akdeniz Savaş Filosu'na katıldı.O yıllarda Akdeniz'in en kuvvetli gemisiydi.

3 Ağustos'ta Osmanlı Donanması'na katılma emrini alan Amiral Souchon yönetiminde 10 Ağustos'ta Breslau(Midilli) ile birlikte Çanakkale Boğazı'ndan Marmara'ya giren geminin, 16 Ağustos'ta Osmanlı Devleti'ne satıldığı Alman Hükümeti tarafından açıklandı. Türk'leri bir an önce savaşa sokmak için Amiral Souchon Alman yanlısı Erkan-ı Harbiye Reisi Enver Paşa ile 29 Ekim 1914 te Rusya'nın Sivastopol liman kentine bir baskın planladı ve uyguladı. Osmanlı Donanması tarafından "Yavuz Sultan Selim" ismi verilmiş gemi bu baskında görev yaptı. 2 Kasım'da da Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.
Milli mücadeleyle gelen antlaşma: Mudanya Mütarekesi

Büyük Taarruzun zaferle sona ermesi üzerine İtilâf Devletleri TBMM'ne mütareke çağrısında bulunmuşlardır. Türk ordusu ile İngiliz işgal kuvvetleri arasında bazı gerginlikler yaşandıysa da görüşmeler 3 Ekim 1922'de Mudanya'da başladı.

Görüşmelerde TBMM hükümetini Batı Cephesi komutanı İsmet Paşa temsil ederken, Fevzi Paşa ve Refet Paşa da görüşmeler boyunca Mudanya'da bulundular. İngiltere'yi General Harrington, Fransa'yı General Charpy ve İtalya'yı da General Monbelli'nin temsil ettiği Mudanya görüşmelerinde, ateşkesle doğrudan ilgili durumda bulunan Yunanistan, General Mazarakis ve Albay Sariyanis'i görevlendirmesine karşın, Yunan delegeler görüşmelere doğrudan doğruya katılmamışlar ve olan biteni bir gemiden izlemekle yetinmişlerdir.

Zaman zaman gergin anların yaşandığı , hatta görüşmelerin kesilmesi tehlikesinin doğduğu ve Türk ordusunun yeniden harekat hazırlıklarını giriştiği mütareke görüşmeleri 11 Ekim 1922 tarihinde uzlaşmayla sonuçlanmıştır.

Mütarekeyi kabul etmek istemeyen ve imzalamaktan kaçınan Yunan hükümeti aradığı desteği bulamamış ve sonuçta 14 Ekimde Mudanya Mütarekesi'ni imzalamak zorunda kalmıştır. Bu arada TBMM, Doğu Trakya'nın teslim alınması ve burada bir Türk yönetiminin kurulmasıyla ilgili olarak Refet Paşa'yı görevlendirmiştir. Refet Paşa 19 Ekim 1922'de TBMM temsilcisi olarak İstanbul'a girmiş ve halkın büyük bir coşkusuyla karşılanmıştır.

Mudanya Mütarekesi ile Türk-Yunan çatışmasının sona erdirilmesi ve Doğu Trakya'nın kurtarılması gibi gelişmeler Türk tarafının lehine sonuçlar doğuracak gelişmeler olarak göze çarparken, İstanbul ve Boğazlarda Türk egemenliği tam anlamıyla kurulamamıştır. Gerek Boğazlar üzerinde kontrolün sağlanamamış olması, gerekse Trakya'ya ordu geçirilememesi, barış konferansı öncesinde Türk hükümetinin pazarlık gücünü sınırlandırmıştır. Bu hükümler, birçok noktada önemli kazanç sağlayan Mudanya Mütarekesi'nin zayıf halkalarından bir kısmı olarak değerlendirilebilir. 11 Ekim 1922

İttihat ve Terakki yönetiminin bir oldu-bittiyle Birinci Dünya Savaşı'na soktuğu Osmanlı'yı bitirme planının en önemli senaryosu
Mondros Antlaşması

Limni adasının Mondros Limanı'nda Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Orbay'ın Başkanlığı'nı yaptığı Osmanlı Heyeti ile İngiliz Amiral Calthorp'un Başkanı olduğu İtilaf Devletleri Heyeti arasında imzalanan Mondros Mütarekesi ile silahlı çatışma sona ermiştir. 1. Dünya Savaşını bitiren bu Antlaşma aslında çok ağır şartlar taşıyordu. Mondros Mütarekesi Osmanlı Devleti'nin yıkılışını öngörmekte; İtilaf Devletlerine Osmanlı İmparatorluğunun herhangi bir bölgesine, güvenliklerini tehdit edecek bir durum nedeni ile işgal hakkını tanımakta idi. Mondros Ateşkes Antlaşması ile İtilaf Devletleri, barış antlaşmasının imzalanmasını beklemeden, Türk Topraklarının taksimine giriştiler. Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesi, bütün bir memleketin işgali için İtilaf Devletlerine imkan veriyordu.

25 Maddeden oluşan Mondros Mütarekesi, Osmanlı Devleti'nin devlet olma özelliğini ortadan kaldıran; Ordu bağımsızlığını yok eden; İtilaf Devletleri'ne Osmanlı topraklarım işgal hakkı sağlayan özelliklere sahipti. 30 Ekim 1918
İşgal için bahaneler üretildi

13 Kasım 1918'de İtilaf donanmalarına mensup bir filo, ateşkesin 1. maddesi uyarınca Çanakkale ve İstanbul boğazlarındaki askeri tesisleri işgal etti. Aralık 1918 ve Ocak 1919 aylarında Fransız ve İngiliz birlikleri, 10. ve 16. maddeler uyarınca Antakya, İskenderun, Adana, Tarsus, Kilis ve Antep'e girdiler.

11-26 Kasım tarihleri arasında Türk ordusu Batum, Ardahan, Ahıska ve Kars'ı tahliye etti. Bu yerlerde Türk direniş örgütlerinin denetiminde, Sovyet modelinden esinlenen milli şura hükümetleri kuruldu.

İtalya Fransızların Kilikya (Adana) bölgesine girmesini kendi çıkarlarına yönelik bir tehdit sayarak protesto etti. 22 Mart 1919'da anlaşmanın 7. maddesini gerekçe göstererek tek taraflı olarak Antalya'yı işgal etti. Bu olay Paris'teki barış konferansında diplomatik bir krize yol açtı. Nisan ayında İtalya bir ay süreyle barış konferansını terketti.

Bu olaylar dışında anlaşmanın ilk altı ayı önemli gerilimler olmadan geçti. İstanbul'daki İtilaf temsilcileri ile Türk hükümeti arasındaki en ciddi sorunlar, eski İttihat ve Terakki yöneticilerinin savaş ve tehcir suçları nedeniyle yargılanması ve tutuklanması konusundan doğdu.

Anlaşmanın nisbi sessizlik dönemi Mayıs 1919 başlarında sona erdi. Bu tarihte Paris Barış Konferansı, Mondros'ta verilmiş sözlere aykırı olarak, İzmir'in Yunanlılarca işgali kararını aldı. Aynı günlerde Osmanlı Devleti'nin birçok köşesi İtilaf devletlerince işgal edildi; Kars ve Batum milli şura hükümetleri İngilizler tarafından dağıtıldı. Aynı günlerde ilan edilmesi beklenen barış anlaşması belirsiz bir geleceğe ertelendi.
Antlaşma maddeleri

*Çanakkale ve İstanbul Boğazlarının açılması, Karadeniz'e serbestçe geçişin temini ve Çanakkale ve Karadeniz istihkamlarının İtilaf Devletleri tarafından işgali sağlanacaktır.

*Osmanlı sularındaki bütün torpil tarlaları ile torpido ve kovan mevzilerinin yerleri gösterilecek ve bunları taramak ve kaldırmak için yardım edilecektir.

*Karadeniz'deki torpiller hakkında bilgi verilecektir.

*İtilaf Devletlerinin bütün esirleri ile Ermeni esirleri kayıtsız şartsız İstanbul'da teslim olunacaktır.

*Hudutların korunması ve iç asayişin temini dışında, Osmanlı ordusu derhal terhis edilecektir.

*Osmanlı harp gemileri teslim olup, gösterilecek Osmanlı limanlarında gözaltında bulundurulacaktır.

*İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya çıkması halinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır.

*Osmanlı demiryollarından İtilaf Devletleri istifade edecekler ve Osmanlı ticaret gemileri onların hizmetinde bulundurulacaktır.

*İtilaf Devletleri, Osmanlı tersane ve limanlarındaki vasıtalardan istifade sağlayacaktır.

*Toros Tünelleri, İtilaf Devletleri tarafından işgal olunacaktır.

*İran içlerinde ve Kafkasya'da bulunan Osmanlı kuvvetleri, işgal ettikleri yerlerden geri çekilecekler.

*Hükümet haberleşmesi dışında, telsiz, telgraf ve kabloların denetimi, İtilaf Devletlerine geçecektir.

*Askeri, ticari ve denizle ilgili madde ve malzemelerin tahribi önlenecektir.

*İtilaf Devletleri kömür, mazot ve yağ maddelerini Türkiye'den temin edeceklerdir.(Bu maddelerden hiç biri ihraç olunmayacaktır.)

*Bütün demiryolları, İtilaf Devletleri'nin zabıtası tarafından kontrol altına alınacaktır.

*Hicaz, Asir, Yemen, Suriye ve Irak'taki kuvvetler en yakın İtilaf Devletleri'nin kumandanlarına teslim olunacaktır.

*Trablus ve Bingazi'deki Osmanlı subayları en yakın İtalyan garnizonuna teslim olacaktır.

*Trablus ve Bingazi'de Osmanlı işgali altında bulunan limanlar İtalyanlara teslim olunacaktır.

*Asker ve sivil Alman ve Avusturya tebası, bir ay zarfında Osmanlı topraklarını terk edeceklerdir.

*Gerek askeri teçhizatın teslimine, gerek Osmanlı Ordusunun terhisine ve gerekse nakil vasıtalarının İtilaf Devletleri'ne teslimine dair verilecek herhangi bir emir, derhal yerine getirilecektir.

*İtilaf Devletleri adına bir üye, iaşe nezaretinde çalışacak bu devletlerin ihtiyaçlarını temin edecek ve isteyeceği her bilgi kendisine verilecektir.

*Osmanlı harp esirleri, İtilaf Devletleri'nin nezdinde kalacaktır.

*Osmanlı Hükümeti, merkezi devletlerle bütün ilişkilerini kesecektir.

*Vilayeti sitte adı verilen 6 vilayet(Erzurum, Van, Harput, Diyarbakır, Sivas ve Bitlis)'te karışıklık çıkması halinde bu vilayetlerin herhangi bir kısmının işgali hakkına İtilaf Devletleri haiz bulunacaktır.

*Müttefiklerle Osmanlı Devleti arasındaki savaş, 1918 yılı Ekim ayının 31 günü mahalli saat ile öğle zamanı sona erecektir.
Kronoloji

2 Ekim 1923 İstanbul'un Müttefik Kuvvetleri'nce boşaltılışı.

3 Ekim 1990 Doğu ve Batı Almanya birleşti.

4 Ekim 1628 Aziz Mahmud Hüdai Hazretleri'nin vefatı.

4 Ekim 1992 Bosna Tıp Merkezi son 6 ayda 1447 çocuğu şehit verdiklerini 1000 çocuğun da ağır yaralı olduğunu açıkladı.

5 Ekim 1931 Başbakan İsmet (İnönü) Paşa ile Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü (Aras)'ın, Yunanistan'ı ziyaretleri sırasında Türk - Yunan Dostluk Antlaşması yürürlüğe konuldu.

6 Ekim 1923 Şükrü Naili Paşa komutasındaki Türk Birlikleri İstanbul'a girdi. İstanbul'un kurtuluşu.

7 Ekim 644 Hz. Osman halife oldu.

7 Ekim 1917 Rusya'da komünist ihtilali yapıldı.

7 Ekim 1571 İnebahtı Deniz Savaşı.

7 Ekim 1973 Arap-İsrail Savaşı.

7 Ekim 2001 ABD ve İngiltere, Afganistan'a "Sürekli Özgürlük" adında askeri harekat başlattı.

8 Ekim 1912 Balkan Savaşı başladı.

8 Ekim 1925 İstanbul'da Yahudi ve Ermeni Ruhani Başkanları, Lozan Andlaşması'nın, azınlıkların korunmasıyla ilgili hükümlerinin tanıdığı haklardan vazgeçerek, Türk toplumu içinde Türk yasalarıyla yaşamak istediklerini açıkladılar (7 Ocak 1926'da ise Rum topluluğu aynı açıklamayı yapmıştır)

8 Ekim 1990 El-Aksa'da Kanlı Pazartesi.

9 Ekim 1431 Yanya Kalesi'nin fethi.

10 Ekim 680 Hz. Hüseyin (r.a)'in şehadeti

11 Ekim 1972 Millî Selamet Partisi kuruldu.

11 Ekim 1922 Mudanya Mütarekesi'nin imzalanması.

11 Ekim 1924 TBMM yeni binasına taşındı. Cumhuriyet Bayramı'nın ilk kutlama töreni burada yapıldı.

13 Ekim 1971 Ömer Nasuhi Bilmen'in vefatı.

14 Ekim 1992 Mısır'da deprem: 1080 ölü.

15 Ekim 1961 Türkiye'de yeni Anayasa'ya göre ilk meclis ve senato seçimlerinin yapılması.

17 Ekim 1448 Kosova Savaşı.

17 Ekim 1951 Türkiye'nin NATO'ya katılmasıyla ilgili protokol, Londra'da imzalandı.

17 Ekim 1950 İlk Türk Tugayı'nın Kore'ye çıkışı.

19 Ekim 1448 II. Murat'ın Kosova Zaferi.

22 Ekim 1596 1. Haçova Savaşı.

3 Ekim 1853 Kırım Harbi'nin başlaması.

29 Ekim 1923 Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanı.

29 Ekim 1924 Milletler Cemiyeti Konseyi'nin, Türk - Irak sınırını Musul'u, Irak'a bırakacak biçimde saptaması.

30 Ekim 1918 Mondros Antlaşması.

31 Ekim 1919 Sütçü İmam, Fransız işgalcilere ilk kurşunu attı.